جهان مدرن

چگونه سفیدکننده کار می کند؟

چگونه سفیدکننده کار می کند؟ سفیدکننده های خانگی بخشی از چیزی است که در زندگی روزمره تقریبا هر ایرانی به کار می رود و معمولا بیش از یک فرم دارند.

دو دسته سفیدکننده خانگی وجود دارد: سفیدکننده کلری و غیرکلری.همه این سفیدکننده ها در دسته مواد شیمیایی قرار می گیرند که به عنوان عوامل اکسیداتیو شناخته شده اند که بدین معنی است که آنها باعث واکنش شیمیایی به نام اکسیداسیون می شوند. آنها در تماس با لکه ها ، میکروب ها و موجودات زنده معین دیگر و گاهی اوقات حتی رنگ لباس قرار می گیرند. سفیدکننده ماده شیمیایی بسیار مفید هم برای خانه هم برای استفاده در مقیاس وسیع است. می توانید از سفیدکننده برای پاک کردن لکه های روی لباس یا سفیدکردن لباس ها استفاده کنید. همچنین برای ضدعفونی و گندزایی سطوح به ویژه در خانه و حمام کاربرد دارند. ممکن است برای حذف و گندزایی قارچ ها نیز به کار روند. پرسنل بیمارستان از سفیدکننده به عنوان ماده ای گندزدا ، هتل ها از سفیدکننده برای تمیزکاری و ضدعفونی ملحفه تختخواب و سطوح و رستوران ها برای ضدعفونی سطوح آماده سازی غذا از سفیدکننده کلری بهره می برند.

افرادی از کلر در استخرهای شنا استفاده می کنند تا آب را تمیز نگه دارند و pH را افزایش دهند و در مقدار بسیار کمتر برای تامین آب شهری بدون موجودات زنده مضر استفاده می شوند. شرکت ها گاهی اوقات سفیدکننده کلری را به آب ضایعات صنعتی اضافه می کنند تا بوی آنها را کاهش دهند و کلر در صنایع شیشه، مواد شیمیایی، دارویی، نساجی، کشاورزی، نقاشی و کاغذ کاربرد دارد. با این همه کاربرد، سفیدکننده مسلما محصولی بسیار آشنا برای اکثر مردم است. کلمه bleach که معادل سفیدکننده در فارسی است در سال ۱۰۵۰ وارد زبان انگلیسی شده است. سفیدکننده دارای هیپوکلریت سدیم ، اولین بار در ایالات متحده آمریکا در سال ۱۹۱۳ به عنوان مواد ضدعفونی کننده صنعتی و تیمار آب ساخته شد. پیش از این مواد شیمیایی مانند بوراکس، آمونیاک و آب قلیا متداول ترین سفیدکننده ها در ایالات متحده بودند و سفیدکننده ها ساخته شده با کلر معمولا تا تولید انبوه آنها در قرن بیستم، گران تر بودند.

ماده شیمیایی کلراکس که بعدا نام شرکت آن نیز به کلراکس تغییر یافت اولین نمونه های سفیدکننده را به مشتریان برای استفاده خانگی در سال ۱۹۲۲ ارائه داد. از زمانی که سفیدکننده کلری سریع تر و کارآتر نسبت به سفیدکننده ها دیگر بودند مردم از آنها بیشتر استفاده کردند و خیلی سریع به یکی از محبوب ترین سفیدکننده های خانگی تبدیل شدند. امروزه هنگامی که می گوییم سفیدکننده معمولا به معنی همان سفیدکننده کلری است پس سفیدکننده کلری واقعا چیست و چگونه کار می کند؟ سفیدکننده کلری برای لباس سفیدکننده کلری دارای ماده فعال هیپوکلریت سدیم (NaOCl) است در حالی که سفیدکننده های غیرکلری مواد فعال متفاوتی برای اهداف مختلفی دارند. برای نمونه پراکسید هیدروژن سفیدکننده محافظ رنگ است و سدیم پرکربنات یا سدیم پربوآت نوعا به عنوان لکه بر قدرتمند استفاده می شوند. پس واقعا چه اتفاقی برای لکه سس کچابی که بر روی تی شرت سفید افتاده رخ می دهد هنگامی که از سفیدکننده استفاده می می شود؟ به منظور اینکه کنید که چگونه سفیدکننده کلری باعث از بین رفتن لکه می شود نیاز داریم درک کنیم که رنگ ها چگونه کار می کنند.

نور هم ذره هم یک موج است. ذرات آن فوتون نامیده می شوند که در امواجی حرکت می کنند که طول ویژه ای دارند. همه طول موج ها به چشم انسان مریی نیستند: طول موج های مادون قرمز برای دیدن از طریق چشمان بسیار بلند هستند و طول موج های ماورابنفش بسیار کوتاه هستند. طول موج هایی که ما می توانیم ببینیم بین ۴۰۰ تا ۷۰۰ نانومتر است و آنها باعث به چشم آمدن رنگ ها برای ما می شوند. برای نمونه هنگامی که نوری با طول موج حدود ۴۷۵ نانومتر به شبکیه چشم می خورد در حقیقت رنگ آبی را درک می کنید. نوری که از لکه کچاب روی تی شرت به شبکیه ساطع می شود طول موجی حدود ۶۵۰ نانومتر دارد که آن را به رنگ قرمز درمی آورد. دلیلی که لکه کچاب نوری را با طول موج ۶۵۰ نانومتر را بازتاب می دهد باید در ترکیب ماده شیمیایی آن جست. مانند بیشتر مواد دیگر، کچاب از چندین عنصر تشکیل شده است که با پیوندهای شیمیایی به یکدیگر متصل شده اند و مولکول ها را شکل داده اند. الکترون های درگیر در بخشی از این پیوندها قادر به جذب نور طول موج های معین نوری هستند که بستگی به خصوصیات پیوند شیمیایی دارند.

نوری که الکترون ها ماده نمی توانند جذب کنند رنگ ماده را تعیین می کند. پس لکه کچاپ همه طول موج های نور عادی را که به آن ضربه می زند جذب می کنند به جز نور ۶۵۰ نانومتر که به چشم بازمی گرداند و آن را به رنگ قرمز تبدیل می کنند. بسیاری از لکه ها شبکه ای از پیوندهای دوگانه بین اتم های کربنی هستند و نور را جذب می کنند. سفیدکننده کلری قادر است تا بسیاری از این پیوندها را اکسید کرده و بشکند و این توانایی را دارد که آن ماده را از بین ببرد تا نور را باز جذب کنند. هنگامی که این اتفاق افتاد لکه ناپدید می شود. هنگامی که سفیدکننده، کچاپ روی تی شرت شما را اکسید کرد کچاپ توانایی برای جذب نور را متوقف می کند و مانند باقی لباس سفید می شود. بقایای کچاپ هنوز می تواند اینجا باشد. فقط لکه را بیشتر از این نمی بینید. فروبردن و شستن لباس لکه ای که هم اکنون مخفی است را می تواند کاملا پاک کنید. چرا سفیدکننده رنگ لباس را می برد؟ چون هیپوکلریت سدیم ماده اکسیدکننده قدرتمندی است قادر است پیوندهای شیمیایی را اکسید کرده که نه تنها شامل لکه های روی لباس شماست بلکه شامل رنگ های لباس هم می شوند. هر کسی که به طور تصادفی قطره ای از سفیدکننده کلری را بر روی شلوار جین ریخت تجربه کرده که سفیدکننده چه مقدار ماده اکسیدکننده موثری است. سفیدکننده غیرکلری که از ماده اکسیدکننده ضعیف تر مانند پراکسید هیدروژن استفاده می کند می تواند پیوندهای شیمیایی را در لکه های معین بشکانند بدون اینکه پیوندهای شیمیایی را در رنگ لباس تجزیه کند. سفیدکننده به عنوان ماده ضدعفونی کننده استفاده از سفیدکننده کلری به عنوان ماده شیمیایی ضدعفونی کننده اولین بار در اتریش در سال ۱۸۴۷ ثبت شده است. کارکنان بیمارستان عمومی وینا شروع به استفاده از آن در مقابل تب زایمان کردند بیماری عفونی که بسیاری از زنان را در هنگام تولد کودک خود می کشت و در سرتاسر بخش زنان و زایمان شیوع پیدا کرده بود. هم اکنون برای ضدعفونی تجهیزات دیالیز، بخشی از تجهیزات جراحی، سطوح کار در بیمارستان و آزمایشگاه و حتی بعضی از زباله های بیمارستانی به کار می روند. صنعت فرآوری غذا از سفیدکننده کلری برای کشتن باکتری های مضر مانند لیستریا (Listeria) ، سالمونلا (Salmonella) و اشرشیا کلی (E. coli) بر روی تجهیزات به کار بردند. هیپوکلریت سدیم همچنین به آب قابل نوشیدن برای کشتن موجودات زنده آب زاد مانند باکتریوم سالمونلا تیفی کاربرد دارد باکتری که باعث تب حصبه می شود و بسیاری از افراد را پیش از ضدعفونی آب و متداول شدن درمان آنتی بیوتیکی به دام مرگ کشاند. سفیدکننده کلری Vibro cholera را از بین می برد باکتری که باعث وبا می شود بیماری که به نسبت قبل از تیمار آب همه گیر بود و هنوز می تواند باعث مرگ و میر در مناطق شوند که دسترسی به آب آشامیدنی پاک ندارند. سفیدکننده کلری می تواند همچنین باکتری ها و ویروس های خطرناک روی سطوح را بکشند مانند استافیلوکوکوس آئروس (MRSA)، آنفلوآنزا و HIV. سفیدکننده کلری به طور ویژه ماده ضدعفونی کننده ارزشمندی است چون باعث از بین رفتن میکروب هایی می شوند که سیستم ایمنی بدن قادر نیست در مقابل آنها مقاومت کنند یا کشتن میکروب هایی که در مقابل داروهای معینی مقاوم شده اند. برای کشتن میکروب ها، هیپوکلریت سدیم با کیفیت مشابهی کاربرد دارد که همچون لکه بر قوی، این کار خود را نیز انجام می دهد. قدرت آن به خاطر ویژگی اکسیدکنندگی است که دارد.

هنگامی که هیپوکلریت سدیم در تماس با ویروس ها، باکتری ها، قارچ ها قرار گیرند آن مولکول های موجود در سلول های میکروب ها را اکسید می کنند و آنها را می کشند. دانشمندان همچنین باور دارند که اسید هیپوکلریت که هیپوکلریت سدیم را ایجاد کرده است به آب که اضافه می شود می تواند دیواره های سلولی بعضی از میکروب ها را تجزیه کند.

اسید هیپوکلریت همچنین به نظر می رسد می تواند باعث شود پروتیین های معینی در باکتری ساخته شوند و جلوی با ناتوان کردن آنها جلوی عملکرد آنها را بگیرند. سفیدکننده های غیرکلری که مواد اکسیدکننده ای هستند می توانند همچنین به عنوان ماده ضدعفونی کننده در بعضی سطوح استفاده شوند اما آنها توان کمتری نسبت به سفیدکننده کلری دارند. سفیدکننده کلری هنگامی که به طور مناسبی استفاده می شوند ماده ضدعفونی کننده کارآ و عملی است. استفاده مناسب از سفیدکننده کلری چون سفیدکننده کلری ماده اکسیدکننده قوی است پس اگر به طور مناسبی استفاده نشوند می تواند ماده خطرناکی هم باشد. نباید هرگز سفیدکننده کلری را با محصول خانگی دیگری مخلوط کنید چون می تواند می تواند با آن واکنش داده و مواد بسیار خطرناکی را شکل بدهند.

برای نمونه مخلوط کردن سفیدکننده کلری با آمونیاک یا سرکه می تواند باعث آزادسازی گاز سمی کلر شود. محصولات تمیزکاری و ضدعفونی که سفیدکننده نامیده نمی شوند ممکن است دارای هیپوکلریت سدیم باشند چون یکی از مواد فعال آنهاست پس باید همیشه پیش از استفاده از محصول تمیزکاری، برچسب آن را بخوانید. اگر از سفیدکننده برای ضدعفونی سطوح خانگی استفاده می کنید مطمئن شوید که در آن محل به خوبی تهویه انجام می شود و گازهای حاصل از سفیدکننده را به هیچ وجه استنشاق نکنید. گازهای حاصل از سفیدکننده کلری می تواند باعث سرفه، گلودرد و تحریک مجاری هوا و تحریک چشم ها شود. از تماس سفیدکننده کلری با پوست خود بپرهیزید چون می تواند باعث قرمزی و سوزش شود به ویژه بعد از اینکه به طور مکرر در معرض آن قرار بگیرید. اگر سفیدکننده در چشم برود فورا آنها را بشویید و با دکتر تماس بگیرید. خوردن کلر به ویژه برای کودکان می تواند بسیار خطرناک باشد. اگر به طور اتفاقی کودک شما سفیدکننده را خورد او را مجبور به استفراغ نکنید و فورا به اورژانس مراجعه فرمایید. هنگامی که از سفیدکننده کلری برای شستن لباس یا تمیزکاری استفاده می کنید باید آن را رقیق کنید. برای سفید کردن لباس سفید، شرکت کلراکس توصیه کرده است آن لباس را بر روی داغ ترین تنظیمات توصیه شده بر روی برچسب پارچه آن بشویید و سه چهارم فنجان سفیدکننده را برای شستن به آن بیفزایید. پارچه های معینی مانند موهر، پشم، ابریشم و اسپندکس از سفیدکننده کلری آسیب می بینند پس همیشه برچسب لباس را قبل از استفاده از سفیدکننده بخوانید.

برای پوشاک رنگی می توانید از تست قابلیت سفیدکننده روی قسمتی از لباس که مخفی است استفاده کنید. دو قاشق چایخوری سفیدکننده را با یک چهارم فنجان آب مخلوط کنید و قطره ای از این محلول را روی بخشی مخفی لباس بریزید. برای یک دقیقه منتظر بمانید لکه را با حوله پاک کنید و آن را از نظر هر گونه تغییر رنگی بررسی کنید. پیش از اینکه پوشاک سفید را بخیسانید می توانید یک چهارم فنجان سفیدکننده را با یک گالن آب مخلوط کنید و پیش از شستن به مدت ۱۵ دقیقه در آن فرو برید. برای ضدعفونی لباس، پیش خیساندن با سفیدکننده کلری و شستن در آب با سفیدکننده کلری موثر است اما برای سفیدکننده غیرکلری کافی نیست. مواد فعال مانند پراکسید هیدروژن به اندازه کافی برای ضدعفونی لباس قدرتمند نیست. برای ضدعفونی کردن ظروف یا سطوح سخت، از محلول یک قاشق سوپ خوری سفیدکننده کلری در ترکیب با یک گالن آب استفاده کنید. اثرات محیطی استفاده از سفید کننده موسسه حمایت محیطی (EPA) چندین مطالعه علمی را در مورد اثرات آب نوشیدنی کلردار را ارزیابی کرده است و هیچ مدرکی دال بر خطر سرطان زایی، مشکلات تولیدمثلی یا مشکلات هنگام تولد نیافته است. کمیسیون اروپا (EC) همچنین مشخص کرده است که بیشتر منابعی که در معرض سفیدکننده کلری هستند از طریق تماس پوستی هنگام استفاده از سفیدکننده برای تمیزکاری خانه یا از طریق خوردن آب آشامیدنی کلردار است.

خوردن میزان کمی آب استخر ممکن است خطرناک باشد اما به لحاظ محیطی چون در معرض غیرمستقیم و غیرمعنی دار آن نیستیم مهم نیست. کمیسیون مشخص کرده است که هیچ شاهدی دال بر اثرات منفی بر سلامتی برای اینکه به طور طولانی مدت در معرض میزان کمی سفیدکننده کلری قرار بگیریم نیافته است. براساس مرکز موسسه کنترل بیماری برای مواد سمی و ثبت بیماری هنگامی که هیپوکلریت سدیم در هوا آزاد می شود با نور خورشید و مواد طبیعی در محیط تجزیه می شود. هیپوکلریت سدیم در چرخه غذایی تجمع نمی یابد برعکس بعضی فلزات سنگین. هنگامی که هیپوکلریت سدیم وارد آب یا خاک می شود به یون های سدیمی، کلسیمی و هیدروکلریتی تجزیه می شود. این یون ها می توانند به طور بالقوه با مواد دیگر در آب واکنش دهند که اثرات احتمالی آنها ناشناخته است. از پیامدهای سلامتی دیگر این است که سفیدکننده می تواند کمک کننده باشد. مطالعه اخیر که در ژورنال پدیاتریکز (Pediatrics) منتشر شده است بهبودی را را در اگزما نشان داده است بعد از اینکه آنها با محلول سفیدکننده رقیق شده حمام کردند. چون همه بچه ها در این مطالعه نشانه هایی از عفونت ثانویه باکتریایی پوستی داشتند گفتن این حرف دشوار است که آیا سفیدکننده به رفع اگزما کمک می کند یا اینکه به سادگی عامل عفونی را کشته و به پوست کمک کرده است تا التیام یابد.هنگامی که به طور مناسبی سفیدکننده کلری به کار گرفته شود می تواند آشپزخانه را تمیزتر و لباس های سفید را سفید نگه دارد.

منبع:asemoni.com